Uyuz (Scabies), insan derisinin altına yerleşen Sarcoptes scabiei adlı mikroskobik bir akarın neden olduğu bulaşıcı bir deri hastalığıdır. Şiddetli kaşıntı ve deri döküntüleriyle kendini gösteren bu hastalık, özellikle kalabalık yaşam alanlarında ve hijyen koşullarının yeterli olmadığı ortamlarda hızla yayılabilir. Hem bireysel sağlığı hem de toplum sağlığını etkileyen uyuz hastalığı hakkında bilinmesi gerekenleri bu yazıda derledik.
Uyuz Hastalığı Nasıl Bulaşır?
Uyuz hastalığı direkt ve uzun süreli deri teması yoluyla bulaşır. Uyuz akarı insan derisine geçtiğinde burada tüneller açarak çoğalır. En yaygın bulaşma yolları şunlardır:
- Uzun süreli cilt teması: Aynı evde yaşamak, aynı yatağı paylaşmak veya el ele tutuşmak gibi doğrudan temas.
- Ortak kullanılan eşyalar: Havlu, çarşaf, giysi gibi tekstil ürünlerinin paylaşılması.
- Kalabalık yaşam alanları: Yurtlar, bakım evleri, askeri kışlalar, cezaevleri gibi toplu yaşam alanlarında bulaşma riski artar.
Kısa süreli tokalaşmalar genellikle bulaşma için yeterli değildir, fakat akar sayısı fazla olan vakalarda bulaşma daha kolay olabilir.
Belirtileri Nelerdir?
Uyuz hastalığı genellikle akarın deriye girmesinden 2-6 hafta sonra belirtiler gösterir. Daha önce uyuz geçirmiş kişilerde ise belirtiler daha erken ortaya çıkabilir.
Başlıca belirtiler:
- Şiddetli kaşıntı: Özellikle geceleri artar.
- Kırmızı kabarcıklar ve döküntüler
- Ciltte ince çizgiler: Akarların açtığı tünelleri gösterir.
- Yaygın bölgeler: Parmak araları, el bilekleri, dirsekler, koltuk altları, bel çevresi, erkeklerde genital bölge, kadınlarda meme altları.
Bebeklerde baş, yüz, avuç içi ve ayak tabanları da etkilenebilir.
Uyuz Tanısı Nasıl Konulur?
Tanı genellikle klinik belirtiler ve hastanın şikayetlerine göre konur. Gerekirse dermatolog:
- Deri kazıntısı alarak mikroskop altında akarın veya yumurtalarının varlığını araştırabilir.
- Dermatoskop cihazıyla cilt yüzeyindeki tüneller gözlemlenebilir.
Tedavi Yöntemleri
Uyuz tedavisi hem bireyi hem de yakın çevresini kapsamalıdır. Tedaviye ne kadar erken başlanırsa yayılım riski o kadar azalır.
1. Lokal Tedaviler
- Permetrin içeren kremler (5%): En sık kullanılan tedavi yöntemidir. Vücuda boyundan aşağıya sürülüp genellikle 8-14 saat bekletilir ve ardından yıkanır.
- Benzoil benzoat, krotamiton, kükürtlü merhemler alternatif tedaviler arasındadır.
- Kremler genellikle bir hafta arayla 2 kez uygulanır.
2. Ağızdan Alınan İlaçlar
- Ivermektin: Dirençli vakalarda veya lokal tedaviye uygun olmayan durumlarda tercih edilir.
- Tek doz halinde alınır, gerekirse 7-10 gün sonra tekrar edilir.
3. Destekleyici Tedaviler
- Kaşıntıyı hafifletmek için antihistaminikler kullanılabilir.
- Ciltteki ikincil enfeksiyonlar için antibiyotik tedavisi gerekebilir.
Tedavi Sırasında ve Sonrasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Evde yaşayan herkes eş zamanlı tedavi edilmelidir, semptom göstermeyen bireyler bile.
- Kullanılan kıyafetler, çarşaflar, havlular 60°C’de yıkanmalı veya en az 72 saat boyunca ağzı kapalı bir poşette bekletilmelidir.
- Tüm vücut ilaçla kaplanmalı, özellikle parmak araları, tırnak altları unutulmamalıdır.
- Kaşıntı, tedaviye rağmen 2-4 hafta sürebilir; bu, akarlar öldükten sonra ciltte kalan reaksiyonlardan kaynaklanır.
Korunma Yolları
- Uyuz hastasıyla yakın temastan kaçının.
- Ortak kullanılan kişisel eşyaları paylaşmayın.
- Kalabalık ve hijyenin zayıf olduğu ortamlarda dikkatli olun.
- Şüpheli bir durumda erken tanı ve tedavi için bir dermatoloji uzmanına başvurun.
Sonuç
Uyuz hastalığı hem kişisel rahatsızlığa hem de toplum sağlığı açısından risklere neden olabilir. Ancak doğru ve zamanında müdahale ile kolaylıkla tedavi edilebilir. Kaşıntı ve deri döküntüsü gibi belirtiler yaşanıyorsa vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmak, hem bireyin hem de çevresindekilerin sağlığını korumak adına hayati öneme sahiptir.
Başka bir cilt hastalığı ya da sağlık konusuyla ilgili yazı hazırlamamı ister misiniz?
News
